Wat is een lerende schoolcultuur? En hoe kun je een lerende schoolcultuur crëeren? Het antwoord op deze vragen vind je in deze publicatie. Uit eerder onderzoek blijkt dat het realiseren van een lerende school, waarin het individuele en collectieve leren en professionaliseren van leraren centraal staat, vaker droom dan werkelijkheid is (den Besten & Dresen, 2010). Daarbij komt dat het veranderen van de structuur rondom het leren (tijd vrijmaken, overgang naar een teamstructuur, coachings- en trainingsaanbod e.d.) makkelijker gaat dan het veranderen van de cultuur. Het lijkt ook zo te zijn dat een nieuwe structuur behoorlijk gehinderd kan worden door de oude cultuur, als bijvoorbeeld maar twee leraren gebruikmaken van een prachtig bedacht cursusaanbod. Een lerende schoolcultuur creëren is echter geen onmogelijkheid. Er bestaan goede voorbeelden die helpen bij het beantwoorden van bovenstaande vragen.
Literatuuronderzoek
Voor dit onderzoek hebben wij een narratief literatuuronderzoek uitgevoerd (Gilbert, 2008). Dat wil zeggen dat wij niet uit zijn gegaan van een bepaalde zienswijze of hypothese, maar dat we geprobeerd hebben om een algemeen beeld te schetsen over wat er over de onderzoeksvragen is gezegd. We hebben daarbij gebruik gemaakt van binnenlandse en buitenlandse literatuur.
Een aantal van de uitspraken in het onderzoek is dan ook meer van toepassing op de Nederlandse situatie dan andere die bijvoorbeeld betrekking hebben op de situatie in de Verenigde Staten. De literatuur hebben wij gevonden via academische zoekmachines met zoekwoorden uit de onderzoeksvragen. Daarbij hebben we gebruik gemaakt van de zogenaamde sneeuwbalmethode; bij een relevantie publicatie zochten we in de literatuurlijst naar andere bronnen. In totaal hebben we zo’n 75 geschreven bronnen geraadpleegd. Natuurlijk is dit nog steeds een relatief willekeurige greep uit alle beschikbare literatuur over leerculturen en het ontstaan daarvan. Er is veel meer informatie beschikbaar dan wij voor dit onderzoek hebben kunnen verwerken.
Interviews
Vervolgens hebben wij drie praktijkexperts geïnterviewd om de gevonden informatie uit het literatuuronderzoek te verdiepen en te vertalen naar de praktijk. Wij hebben gesproken met dr. Isolde van Roekel-Kolkhuis Tanke, dr. Folke Glastra en dr. Aart Bontekoning. Zij staan allen met één been in de praktijk en met het andere in het onderzoek. Elk vanuit een ander perspectief droegen ze bij aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag. De interviewverslagen zijn eerder gepubliceerd op ons weblog en opgenomen in de eerste drie delen van deze publicatie.
Focusgroep
Ten slotte hebben we met een focusgroep, samengesteld uit medewerkers van het RdMC en medewerkers van scholen waaronder één schoolleider, de voorlopige conclusies verdiept en omgezet in een aantal principes om een lerende schoolcultuur te realiseren (zie deel 5).
Uitproberen in de praktijk
De theoretische aannames en gevonden principes zijn bij het schrijven van deze publicatie nog niet in de praktijk getest. Dat is de voornaamste beperking van het onderzoek zoals het tot nu toe is uitgevoerd. De intentie is om komend jaar de principes in de praktijk toe te passen op een klein aantal scholen. Zo kunnen wij de bruikbaarheid evalueren en de effecten van het werken met principes om een lerende schoolcultuur te realiseren. Wij hopen dat deze publicatie je inspireert om hetzelfde te doen in jouw school en horen graag wat je bevindingen zijn.