Fotolia 13602243 XS

Social Capital en kennisproductiviteit: Proefschrift Tjip de Jong

This page is not available in English - View in Dutch:


Als leren een sociaal proces is, en leren belangrijk is voor organisaties, dan worden netwerken in een kenniseconomie belangrijk ‘sociaal kapitaal’. Niet alleen de mensen die in die netwerken zitten, maar ook hun onderlinge relaties waarin zij samen kennis delen en tot vernieuwing komen. (Hoe) kun je die netwerken bewust gebruiken als motor voor innovatie en continue ontwikkeling? Naar die vraag deed ik de afgelopen jaren onderzoek, met ondersteuning van promotor Joseph Kessels. Op 16 april mag ik mijn proefschrift verdedigen.

 

Onderzoek naar netwerken

In het onderzoek heb ik bekeken of (en hoe) netwerken succesvol waren in het innoveren. Netwerken in de zin van mensen die voor elkaar kiezen om samen te werken aan een urgent werk gerelateerd probleem - zonder directe aansturing of opdracht. Binnen of buiten organisaties, bijvoorbeeld met klanten of patiënten. Er komen mooie inzichten uit! Een voorproefje...

 

Case studies en samen onderzoeken

Na een verkennende case study in vijf netwerken bij ROC Midden Nederland en de wegverbreding van de A2 tussen Utrecht en Amsterdam, heb ik zeventien netwerken over een periode van ongeveer één jaar gevolgd. Tenslotte zijn de uitkomsten van die case studies vergeleken.


De aanpak was ongebruikelijk, omdat we het onderzoek samen met leidinggevenden, deelnemers van netwerken hebben vormgegeven en uitgevoerd. Een onderzoeksteam (o.a. de onderzoekspraktijk van Kessels & Smit) ondersteunde de activiteiten. Ook was er veel aandacht voor uitwisseling tussen de betrokken organisaties. Zodat niet alleen ik, maar ook anderen van het onderzoek konden leren.

 

De kracht zit in de verbinding

Het eerste inzicht: de verbindingen in een netwerk tussen deelnemers uit verschillende organisaties (bijvoorbeeld patiënten, studenten, klanten of verpleegkundigen) zijn een structurele voorwaarde om te innoveren. Zonder deze relaties gebeurt er niet veel bijzonders. Tegelijkertijd zijn ze niet doorslaggevend voor de ontwikkeling van het vermogen om te innoveren. Daar is meer voor nodig...


Netwerken die niet succesvol zijn als het gaat om innovatie, vertonen namelijk lage waarden als het gaat om zaken als vertrouwen, gedeelde normen, identiteit, afspraken en verwachtingen – oftewel de ‘relationele dimensie’ van sociaal kapitaal. Ook ten aanzien van gedeelde taal en verhalen – de ‘cognitieve dimensie' - scoren ze laag. Deze aspecten van een relatie doen er dus echt toe! Ook blijkt dat sociale leerprocessen deze twee dimensies van sociaal kapitaal direct beïnvloeden. Met andere woorden: je hebt de relatie nodig om tot onderling leren te komen, en andersom: als je samen iets nieuws leert bestendig je de onderlinge verbinding.

 

Samen iets maken helpt

Uit het onderzoek komt ook naar voren dat je als netwerk pas ‘leert te leren’ wanneer je samen een vraagstuk oppakt. Dus niet overleggen, maar aan de slag! Het "samen maken" heeft een groot effect op het innovatieve vermogen.

 

... maar of je daar hulp bij nodig hebt?

Een andere opvallende uitkomst is dat de interventies van een facilitator in een netwerk geen directe impact lijken te hebben op de kennisproductiviteit. Dus of het zin heeft om een facilitator erbij te vragen is maar de vraag. Dit is met name interessant voor ons vak. Interventies zijn wel nodig om het netwerk op gang te houden (uitnodigen, uitwerken van resultaten, etc.), tegelijkertijd hebben de “standaard” interventies geen duidelijke impact. Dit nodigt uit om nader te bepalen welke vaardigheden de HRD professional dient te gaan ontwikkelen. Wellicht bieden de volgende conclusies een handvat....?

 

Gevraagd: initiator en vraagstuk

De initiator van een netwerk en de aanwezigheid van een urgente, werkgerelateerde vraag hebben beiden een sterke invloed op de mate van kennisproductiviteit in een netwerk. Zonder deze twee aspecten (waar nog veel meer over te schrijven is) is de kans van slagen om in een netwerk te innoveren op basis van dit onderzoek zeer gering.

 

Fasen

En als het dan van start is gegaan, blijkt uit de case studies dat de ontwikkeling van een netwerk grofweg volgens vijf fasen verloopt: initiatiefnemen, uitnodigen, verbinden, creëren en uitstralen. Het is interessant om te zien hoe je die fasen kunt herkennen en versnellen.

 

Proefschrift en verdediging

Tot zover een ‘tipje van de sluier’. Meer is te vinden in het proefschrift Linking social capital to knowledge productivity. De openbare verdediging is op 16 april om 14.45 uur aan de Universiteit Twente. Je bent van harte uitgenodigd!